BATMAN
1) Hasankeyf
Batman’ın en önemli değeri olmasının yanı sıra, Dünya’da oldukça önemli bir konuma sahip olan şehrin kıymetli tarihi mirası olan Hasankeyf, listemizin birinci maddesinde yerini alıyor. Tarihe yön veren savaşların yaşandığı, binlerce yıllık medeniyetlere ev sahipliği yapan bu antik kent, tarihi verilere göre 11 bin yıllık bir geçmişe sahip. Neolitik çağdan, günümüze kadar ulaşabilmiş bu miras, 1981 yılında koruma altına alınmış.
Alınmış alınmasına, ancak günümüzde yapılması planlanan baraj projesi kapsamında sular altında kalacağı için proje nedeniyle çevreciler tarafından pek çok tepki toplayan antik kent, hepimizin hayatında bir kere de olsa görmesi gereken yapıların arasında yer alıyor.İnsanlığın gelişiminden, tarımcılığın izlerine kadar pek çok savaşa tanıklık etmiş tarihi kalesiyle ve yerleşim alanlarıyla dikkat çeken antik kent, Dicle Nehri’nin üzerinde yer alıyor.
Bizanslılardan, Osmanlılara kadar Mezopotamya’da hüküm sürmüş önemli devletlerin yönetimine geçen Hasankeyf, 4.Yüzyılda Emeviler’in şehri fethetmesiyle birlikte tarihte önemli bir rol oynamış. İnsanlığın ilerlediği yolda, ilk yerleşim yerlerinden biri olarak karşımıza çıkan bu tarihi eser, ne yazık ki günümüzde yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.
Antik kentte yer alan bazı tarihi eserler sular altında kalacak alan dışına taşınmaya başlansa da, böyle bir mirasımızın bu durumla karşı karşıya kalmasına ne yazık ki üzgünüz. Batman’a geldiğinizde sizin de mutlaka görmenizi istediğimiz bu değeri, verimli bir şekilde gezebilmenizi dileriz.
2) Hasankeyf Yolgeçen Hanı
Hasankeyf’e geldiğinizde herkesin dilinde dolaşan meşhur gezi mekanlarından birisi de Hasankeyf Yolgeçen Hanı. Herkesin girip çıktığı yer olarak bilinen yolgeçen hanı ismini alan mağara, Hasankeyf Kalesi’nin altında yer alan oldukça önemli tarihi ve doğal oluşumlardan birisi. Antik kentin içerisinde yer alan mağara, bir ucu Dicle Nehri’ne dayanan, gizli bir yolla da kalenin içine gidilen oldukça ilginç ve önemli bir yapıya sahip.
Antik dönemde ulaşım için kullanılan Yolgeçen Hanı, günümüzde restoran olarak hizmet veriyor. Yöreye uygun şekilde dizayn edilen restoran, bölgeyi ziyarete gelenlerin kahvaltı edip, bir şeyler içebileceği, oldukça güzel bir ortama sahip.
3) Hallan Çemi Höyüğü
Batman’a geldiğinizde görebileceğiniz tarihi gezi noktalarından birisi de Hallan Çemi Höyüğü. Arkeolojik kazı alanlarını gezmekten ve incelemekten keyif alanlardansanız, şehrin Kozluk ilçesi sınırlarında yer alan Kaletepe Köyü’ne giderek Hallan Çemi Höyüğünü ziyaret edebilirsiniz.
Neolitik dönemden izler taşıtan höyük, 11 bin yıllık tarihiyle oldukça etkileyici bir yaşam öyküsünü gözler önüne seriyor. Bölgede yer alan en eski tarihi höyüklerden biri olan Hallan Çemi, halk arasında Çemi Holla ismiyle anılıyor. 1980’lerden sonra bölgeye gelen ABD’li arkeolog tarafından keşfedilen tarihi alanda, ilerleyen yıllarda yapılan kazı çalışmalarında neolitik dönemden izlerin olduğunu ortaya çıkmış. Ev ve tarımcılık izlerinin bulunduğu höyükten çıkarılan tarihi kalıntılar, günümüzde Diyarbakır Müzesi’nde sergileniyor.
4) Batman Müzesi
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin önemli müzelerinden olan Batman Müzesi üç salon ile hizmet veriyor. Neolitik, Ilısu ve Hasankeyf’den oluşan salonlarda Paleotik dönemden itibaren çıkarılan eserler sergilenmekte. Dış alandaki Müzepark’ta ise yerli ve yabancı birçok girişime ilham verecek çalışmalar sürdürülüyor.
Batman Müzesi’nde bulunan en önemli eser 2011 kazılarında elde edilen Oyun Taşları. Başur Höyük’üne ait ipuçları veren eseri Dikili Taş, Tun Mezar Hediyeleri, Tanrı Bes takip ediyor. Teşhir salonunda yer alan projeksiyonlarda kazılarda çıkarılan tarihi eserler hakkında detaylı bilgiler alabilirsiniz. Bazı bulgular hasara uğradığı için özel laboratuvarlarda restorasyondan geçiyor. Şanslıysanız burayı görmeyi deneyebilirsiniz.
Batman Müzesi içinde bulundurduğu eserler dışında liderlik etme özelliğine da sahip. Çevre illerde yapılan kazılara öncülük eden müze yönetimi hatırı sayılır miktarda kurtarma operasyonu gerçekleştirdi. Müzenin diğer misyonu ise arkeolojik kazılara ilham verme. Müzepark Projesi bu misyonun bir adımı. Müzenin bahçesinde oluşturulan uygulamalı eğitim alanında arkeolojik kazıların nasıl yapıldığı anlatılıyor.
Alanında uzman olan arkeologlar gençlere tarih bilinci aşılamak için bu projeyi yakından takip ediyor. Zamanla simülasyon ve kısa filmlerle desteklenen projenin daha eğlenceli hale geldiği müzeyi, Batman geziniz sırasında mutlaka ziyaret etmelisiniz.
5) Ahmet Güneştekin Kültür ve Sanat Merkezi
Batman’ın merkezinde Üniversite Caddesi’nde yer alan kültür merkezi, Batman’a geldiğinizde kültürel etkinliklere katılabileceğiniz önemli noktalardan biri. Konserlerden tiyatroya kadar pek çok etkinliğin gerçekleştiği kültür merkezinde, Batman Belediyesi tarafından gerçekleştirilen ücretsiz etkinlikler de yer alıyor.
Ahmet Güneştekin Kültür ve Sanat Merkezi’nde etkinliklere katılabileceğiniz gibi, enstrüman ve tiyatro kursları gibi kültürel aktivitelerle de oldukça verimli vakit geçirebilirsiniz. Son olarak Kültür merkezi hafta sonları kapalı olup; hafta içi 08.00 ile 17.00 saatleri arasında hizmet veriyor.
6) Tov Sanat Merkezi
Batman’ın şehir merkezinde yer alan, keyifli vakit geçirebileceğiniz kültürel etkinlik duraklarından birisi de, Tov Sanat Merkezi. Özel bir girişimle kurulan sanat merkezi, kültür ve sanatla ilgilenenlerin şehirde muhakkak bildiği bir yer. Tiyatro eğitimlerinden, tiyatro gösterilerine kadar pek çok etkinliğin gerçekleştirildiği sanat evinde, birbirinden farklı alanlarda atölyeler de kuruluyor.
7) Hasankeyf Kalesi
Batman’ın en önemli tarihi miraslarından olarak kabul edilen Hasankeyf’in içerisinde yer alan Hasankeyf Kalesi, bölgenin etkileyici güzellikteki Dicle Nehri’nin kenarında yer alan 135 metre yükseklikteki tepede zirve bölgede bulunuyor. Görkemli mimarisi ve basamaklarıyla dikkat çeken kale, antik kente en güzel dokuyu veren eserlerden biri desek yanlış olmaz.
Tarihi kaynaklarda Yukarı Şehir adıyla da anılan kale, gerek coğrafi konumunun önemi, gerek tarihte önemli olaylara yer tutmasıyla biliniyor. M.S 363 yılında tamamen taştan yapılan kale, o dönem bölgede hüküm süren Bizanslılar tarafından inşa edilmiş. Süryani piskoposluğunun merkezi olarak uzun yıllar kullanılmış ancak daha sonradan İslami devletlerin şehre gelişiyle Abbasiler’den, Hamdaniler’e pek çok yönetimin altına giren kale, tarihin farklı dönemlerinden Moğol istilasından, Malazgirt Savaşı’na kadar tarihin dönüm noktası olan önemli olaylara şahit olmuş.
Hasankeyf Kalesi’ne giriş olarak iki ayrı kapı kullanılıyor. Doğu ve batı kapısı olarak ayrılan kapılara İmam Abdullah Kapısı ve Sır Kapısı adı verilmiş.
8) Kozluk Hezo Kalesi
Batman’ın en eski yapılarından biri olan Kozluk Kalesi, bir dönem bölgede hâkimiyet kuran Persliler tarafından M.S 416 yılında inşa edilen oldukça önemli bir kale. Hezo Kalesi olarak da bilinen tarihi kale, dik bir tepenin üzerinde yer alıyor.
Uzun yıllar Pers İmparatorluğu’nun hüküm sürdüğü kale, şehrin fethedilmesiyle birlikte Müslüman devletlerin eline geçerek günümüze kadar gelebilmiş. Kaleden bugüne tam bir tablo kalmamış olsa da, tarihi dokuyu hissetmek isteyenler için ziyaret edilebilir noktalardan biri.
9) Bozikan Kalesi
Batman’ın Sason ilçesinde yer alan tarihi Bozikan Kalesi, kendi adını taşıyan Bozikan Köyü’nün sınırları içinde bulunuyor. Kalenin üzerinde kitabe bulunmuyor ancak mimari yapısı gereği tarihçiler tarafından kalenin 4. Yüzyılda inşa edilmiş olabileceği söyleniyor.
İlçe merkezine 25 km uzaklıktaki Bozikan Kalesi, Bizans döneminden günümüze kadar gelebilmiş oldukça kıymetli bir tarihi eser. Yılların etkilediği kale, günümüze tam bir yapı şeklinde ulaşamamış ancak kaleyi gördüğünüzde dahi, aktif olarak kullanıldığı dönemde ne kadar önemli bir konumda olduğunu tahmin edebiliyorsunuz. İpek Yolu ticareti için oldukça önemli bir noktada yer alan kale, bölgenin kontrolünü sağlamak için uzun yıllar kullanılarak günümüze miras kalabilmiş.
Kalenin bulunduğu alanda tarihi bir gezi yaptıktan sonra mutlaka yapmanız gereken şeylerden birisi de, gün batımını izlemek. Harika bir manzaraya ev sahipliği yapan bölgede, harika bir manzaranın keyfini sürebilirsiniz.
10) Kandil Kalesi
Tarihi kalenin yapısından günümüze çok küçük bir kısım ulaşabilmiş olsa da, şehre gittiğinizde yapacağınız gezi sırasında önemli tarihi noktalardan biri olan Kandil Kalesi’ni Batman gezilecek yerler listemize eklememek olmazdı. Batman’ın tarihi kalelerinden Kandil Kalesi, Kozluk ilçesinin Bölükkonak Köyü sınırlarında yer alıyor.
Tarihi kalenin kitabesi mevcut değil ancak, 4.Yüzyıla kadar dayandığı biliniyor. İlçeye 6 km mesafede bulunan kale, Bizanslılar döneminde inşa edilmiş. Kaleden günümüze kalan kalıntıları görebilmek için köyün güneyine gitmeniz gerekiyor.
11) Pertükan Kalesi
Batman’ın bir diğer tarihi kalesi ise, şehrin Sason ilçesinde yer alan Pertükan Kalesi. Üzerinde kitabe bulunmayan kalenin ne zaman ve kim tarafından yaptırıldığı net olarak bilinmiyor. Ancak kalenin yapısından anlaşılacağı üzere uzun yıllar pek çok savaşa tanık olduğu da biliniyor.
İlçeye 4 km uzaklıktaki kale, fazlasıyla yıprandığı ve zarar gördüğünü için günümüzde harabe şeklinde desek yanlış olmaz. Kalenin olduğu alana ulaşabilmeniz için Tekevler Köyü’nün doğusuna gitmeniz gerekiyor. Kalenin olduğu alanda çok net bir kale görüntüsü göremeyeceğinizi de söylemeliyiz.
12) Mor Aho Manastırı
Şehirde yer alan önemli eserlerde sırada Süryanilerin değerli yapılarından biri olan Mor Aho Manastırı. Şehrin Beşiri ilçesinde yer alan tarihi manastır, Mardin’de yer alan Deyrulzaferan Manastırı kadar büyük ve heybetli olmasa da, yapılan restore çalışması sayesinde eski görünümüne kavuşturulmuş.
Halk dilinde Deyr Mahar olarak da anılan manastır, şehrin dokusunu etkileyen Dicle Nehri’nin 150 metre yukarısında yer alıyor. Kesme taş ve molozdan inşa edilen yapının kitabesi olmadığı için ne zaman yapıldığı konusunda net bir bilgi yok.
Manastırın olduğu bölgede yaşayan dini cemaat bölgeyi bıraktığında yalnız başına kalan manastır, restore edilerek 2018 yılında yeniden ziyarete açılmış. Manastırın olduğu alana gidebilmek için, Üç Yol Köyü’nden 2 kilometre uzaklıkta yer alan Banı Mahar yaylasına ulaşmanız gerekiyor.
13) Mor Kiryakus Manastırı
Batman’ın Beşiri ilçesinde yer alan Mor Kiryakus Manastırı, Ayrancı Köyü’nün sınırları içinde bulunuyor. Süryanilerin bölgede inşa ettikleri önemli manastırlardan biri olan yapı, tarihte Hristiyanlığından Fetret Devri olarak kabul edilen 4.Yüzyılda, M.S 457 yılında inşa edilmiş.
Süryanilerin kutsal bölgelerinden biri olarak kabul edilen Turabidin bölgesinde yer alan manastır, üzerinde iki ayrı kitabeye de yer veriyor. Ancak kitabelerin üzerinde, diğer kiliselerde karşımıza çıkan kitabeler gibi yapılış tarihi bilgileri yerine, İncil’de yer alan dini metinler yer alıyor. Belli dönemlerde farklı farklı devletler tarafından onarımlardan geçen manastır, rivayete göre Hasankeyf’ten getirilen taşlarla ilave bir kat eklenerek iki katlı bir yapıya dönüştürülmüş.
Yerin altında da bulunan mahzeniyle üç katlı olan yapı, 1940 yılından sonra kullanılmadığı için oldukça yıpranmış. Son dönemlerde başlanan restore çalışmalarının halen devam ettiği manastırı, Batman geziniz sırasında mutlaka görmelisiniz.
14) Hızır Bey Cami
Batman’ın Kozluk ilçesinde yer alan gezilecek yerlerden birisi de, 1512 yılında inşa edilen şehrin önemli camilerinden Hızır Bey Camisi. Dönemin Hezo Beyi olan Ebubekir Roşkin’in oğlu olan Hızır Bey’in isteği üzerine inşa ettirilen cami, ilçenin en büyük camisi olma özelliğine de sahip. Batman geziniz sırasında görmeniz gereken camilerden biri olan Hızır Bey Camisi taş içliliğiyle dikkat çekse de, ne yazık ki oldukça yıpranmış bir görüntüyle karşımıza çıkıyor.
15) İbrahim Bey Cami
Batman’ın Kozluk ilçesinde yer alan İbrahim Bey Cami, üzerinde yer alan kitabesindeki bilgiye göre, Garzan aşiretinin mensuplarından İbrahim Bey için 1705 yılında inşa edilen cami, minaresinden ana yapısına kadar tamamen sağlam bir şekilde ilk haliyle günümüze kadar ulaşabilmiş. Çift yollu biçimde inşa edilen minare, 100 ve 99 basamaktan oluşuyor. Yemyeşil ağaçların içerisinde yer alan tarihi camiyi görmek isterseniz, Kozluk ilçesine gitmeniz yeterli.
16) Zeynel Bey Kümbeti
Batman’da mutlaka duyacağınız, mimari ve tarihi açıdan oldukça önemli olan Zeynel Bey Kümbeti, Anadolu’da yer alan ilk anıt mezar olarak da biliniyor. Kümbetin tam olarak ne zaman yapıldığı bilinmiyor ancak anıt mezarın sahibi Akkoyunlu hükümdarlarından olan Zeynel Bey’in yaşadığı dönem aralığına göre 1460-1486 yıllarında inşa edilmiş. Uzun Hasan’ın oğlu olan Zeynel Bey, 11 Ağustos 1473 yılında yaşanan Otlukbeli Savaşı sırasında şehit düşmüş oldukça önemli bir kimlik olarak biliniyor.
Mimari açıdan ise, çinilerle bezenmiş taş işçiliğiyle dikkat çeken kümbet, dönemin önde gelen mimarlarından Abdurrahman oğlu Pir Hasan’ın eseri olarak Batman geziniz sırasında mutlaka görmeniz gerek yapılar arasında yer alıyor.
17) İmam Abdullah Türbesi
Şehrin en önemli tarihi noktası Hasankeyf’e geldiğinizde uğramanız gereken tarihi türbelerden biri olan İmam Abdullah Türbesi, tarihi Hasankeyf Köprüsü’nün solunda yer alan tepede bulunuyor. Hz. Muhammed Peygamber’in (S.A.V) soyundan gelen ve, M.S 638 yılında yaşanan İslami savaşlar sırasında Hasankeyf’te şehit düşen İmam Abdullah, dikdörtgen mimariye sahip türbesiyle bölgeye gelenlerin ilk uğradığı türbelerden biri olarak biliniyor.
Hasankeyf Kalesi’nin Bizanslılardan alınmasında İyaz Bin Ganem’in sağ kolu göreviyle yer alan İmam Abdullah, bölge için oldukça önemli bir zat olduğu için, Batman geziniz sırasında ziyaret edebileceğiniz noktaların başında geliyor.
18) Memikan Köprüsü
Batman’da yer alan tarihi köprülerden biri olan Memikan Köprüsü, şehre estetik görüntü katan en güzel yapılardan biri olarak karşımıza çıkıyor. Şehirde yer alan diğer tarihi köprü Malabadi ile mimari açıdan benzerlik gösteren Memikan Köprüsü, Garzan Çayı’nın üzerinde yer alıyor. Köprünün üzerinde herhangi bir kitabe yer almadığı için ne zaman ve kim tarafından yapıldığı net olarak bilinmiyor.
Ancak köprünün mimari yapısı gereği, Müslümanların şehre geldiği dönem olan 6. Yüzyılda antik bir köprünün kalıntılarının üzerine inşa edilmiş olabileceği düşünülüyor. Köprünün olduğu bölge İpek Yolu’nda yer aldığı için aktif olarak kullanıldığı dönemde ne kadar önemli bir yer tuttuğunu tahmin etmek zor değil. Ancak ne yazık ki Memikan Köprüsü günümüzde oldukça harap bir durumda karşımıza çıkıyor.
19) Malabadi Köprüsü
Tarihi Malabadi Köprüsü, aslında Diyarbakır’a bağlı. Ancak köprü Batman Çayı’nın üzerinde yer aldığı ve Diyarbakır’la sınır bir bölgede bulunduğu için çok defa tartışmaların yaşanmasına neden olmuş. Batman’a oldukça yakın olan köprüyü kolayca ziyaret edebileceğiniz için Batman listemize de eklemek istedik. Bölgenin önemli beyliklerinden Artuklular tarafından 1147’de inşa edildiği bilinen köprünün yapım aşamasının başlangıcı ise çok daha eskiye, 883 yılına Mevlaniler’e kadar dayanıyor.
7 metre genişliğinde ve 150 metre uzunluğunda oldukça dikkat çeken kemerli ve kavisli bir yapıya sahip olan köprü, ortasında yer alan kesik el figürüyle de dikkat çekiyor. Rivayete göre birbirine kavuşamayan Bad adındaki bir genç ve sevdiği kızın hüzünlü aşk hikayesini de tarihinde barındıran köprü, Batman’a geldiğinizde gördüğünüze değecek yapılardan biri.
20) On Kemerli DDY Köprüsü
Batman gezilecek yerler listemizin bu maddesinde yer alan On Kemerli DDY Köprüsü, diğer köprüler gibi çok eski bir tarihe sahip değil, ancak köprü şehre öyle bir doku katmış ki, şehrin simge yapılarından biri haline gelmiş desek yanlış olmaz. Batman’ın şehir merkezine 7 km mesafede yer alan ve Batman Çayı üzerinde bulunan köprü, 1944 yılında inşa edilmiş. Dönemin oldukça dikkat çeken mimari yapılarından biri olan köprü aynı zamanda demir yollarının kullanımı için de hizmete açılmış.
Hayvanların geçişinden, tren geçişine kadar pek çok işlevde kullanılabilen köprü, İkinci Dünya Savaşı sırasında inşa edildiği için de bir başarı örneği olarak kabul ediliyor. İsmini köprünün üzerinden yer alan on kemerinden alan yapı, şehre geldiğinizde mutlaka görmeniz gereken köprüler arasında bulunuyor.